#priwreadbooks เคล็ดลับอายุยืนจากลำไส้ ที่หมอไม่เคยบอกคุณ GUT

#Welearn Giulia Enders เขียน เอกชัย อัศวนฤนาท แปล

ถ้าอยากมีสุขภาพดีและอายุยืนยาว คนส่วนใหญ่มักใส่ใจกับอวัยวะอย่างหัวใจ ปอด หรือสมอง น้อยคนนักที่จะใส่ใจหรือแม้แต่เข้าใจ “ลำไส้” ทั้งที่มันเป็นอวัยวะที่ชี้เป็นชี้ตายชีวิตเราได้เลยทีเดียว

จูเลีย แอนเดอร์ส ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบทางเดินอาหารจากเยอรมนี จะบอกเล่าเรื่องราวอันน่าทึ่งภายในลำไส้และอวัยวะส่วนต่าง ๆ ที่เชื่อมโยงกับมัน ไม่ว่าจะเป็นปาก ระบบภูมิคุ้มกัน หรือแม้แต่สมอง พร้อมทั้งแนะนำเคล็ดลับสุขภาพดีแบบที่คุณคาดไม่ถึง ตัวอย่างเช่น

นั่งขับถ่ายท่าไหนที่ทำให้ท้องผูก

การเปิดปิดลำไส้ของเราไม่ได้ถูกออกแบบมาให้เปิดได้อย่างเต็มที่ในท่านั่ง ท่านั่งยองเป็นท่าขับถ่ายตามธรรมชาติของมนุษย์มาช้านาน ในขณะที่โถส้วมยุคใหม่ที่ใช้ในการขับถ่ายเกิดขึ้นในปลายศตวรรษที่ 18 โรคริดสีดวงทวาร โรคทางเดินอาหารต่างๆ แม้แต่โรคท้องผูก เป็นโรคที่พบบ่อยในประเทศที่คนส่วนใหญ่นั่งขับถ่ายบนสิ่งที่คล้ายเก้าอี้ นั่นไม่ได้เป็นเพราะเนื้อเยื่อขาดความยืดหยุ่น แต่เป็นเพราะเกิดแรงดันที่ปลายลำไส้มากเกินไป บางคนมีแนวโน้มที่จะเกร็งกล้ามเนื้อหน้าท้องทั้งหมดเวลาเครียดโดยมักไม่รู้ตัวว่าตัวเองทำแบบนั้น แน่นอนว่าการขับถ่ายไม่ได้เป็นสาเหตุเดียวที่ทำให้เกิดริดสีดวงทวารและถุงผนังลำไส้ใหญ่ อย่างไรก็ตาม คน 1,200 ล้านคนบนโลกที่ขับถ่ายในท่านั่งยอง แทบไม่เป็นโรคถุงผนังลำไส้ใหญ่อักเสบเลย แถมยังมีปัญหาเรื่องริดสีดวงทวารน้อยกว่ามากทีเดียว

เราสามารถนั่งยองบนโถส้วมได้ สิ่งที่คุณต้องทำก็คือ นั่งบนโถส้วมตามปกติ แต่ให้โน้มร่างกายส่วนบนไปด้านหน้าเล็กน้อย และเอาเท้าวางบนเก้าอี้เตี้ยๆ ที่วางไว้ด้านหน้าโถส้วม เพียงเท่านี้คุณก็จะอยู่ในองศาที่ถูกต้อง

การแพ้แลคโตส

ความจริงแล้วการแพ้แลคโตสไม่ใช่อาการแพ้ แต่เป็นการขาดบางสิ่งบางอย่างจนไม่สามารถย่อยสารอาหารบางประเภทให้เป็นอนุภาคเล็กๆ ได้อย่างสมบูรณ์ การขาดเอนไซม์ตัวที่ช่วยย่อยนี้ก่อให้เกิดปัญหาแบบเดียวกับคนที่แพ้กลูเตน คือมีอาการปวดท้อง ท้องเสียและท้องอืด เราทุกคนมียีนที่จำเป็นต่อการย่อยแลคโตส มีคนจํานวนน้อยมากที่ไม่สามารถย่อยได้ตั้งแต่เกิด ทารกเหล่านี้จะย่อยนมแม่ไม่ได้ และมีอาการท้องเสียรุนแรง แม้คนส่วนใหญ่จะย่อยแลคโตสได้ แต่ยีนสำหรับการย่อยแลคโตสของคนจำนวน 75 เปอร์เซ็นต์ทั่วโลก ก็จะค่อยๆ หยุดทำงานเมื่อพวกเขาอายุมากขึ้น ยิ่งอายุมากขึ้น เราก็ยิ่งมีโอกาสที่จะสูญเสียความสามารถในการย่อยแลคโตส

อย่างไรก็ตามไม่ได้หมายความว่าคุณต้องเลิกกินผลิตภัณฑ์นมทุกชนิด ลำไส้ของคนส่วนใหญ่มีเอนไซม์ย่อยอยู่มากพอ แต่มันแค่ทำงานน้อยลง ที่ต้องสังเกตก็คือ กินได้มากเท่าไหร่ กินได้แค่ไหน แบบไหนที่กินแล้วไม่ก่อให้เกิดอาการปวดท้อง ท้องเสียและท้องอืด

อย่ากลับไปทำงานทันทีหลังกินข้าวเสร็จ

กรดไหลย้อนคือการที่กรดในกระเพาะอาหารและเอนไซม์ในระบบย่อยอาหารไหลย้อนกลับไปยังบริเวณคอหอย สาเหตุของกรดไหลย้อนเกิดจากเส้นประสาทที่ควบคุมกล้ามเนื้อซึ่งเหมือนกับการสะดุดล้ม เมื่อเส้นประสาทในระบบย่อยอาหารได้รับข้อมูลผิดๆ มันจะไม่สามารถควบคุมกรดในกระเพาะอาหารให้อยู่ในที่ของตัวเองได้ ชาวยุโรปราว 1 ใน 4 ประสบปัญหานี้เป็นประจำ และมันก็ไม่ได้เกิดขึ้นเพราะวิถีชีวิตสมัยใหม่ด้วย

สาเหตุสำคัญของความผิดพลาดนี้คือ การที่ระบบประสาทที่แตกต่างกัน 2 ระบบคือระบบประสาทของสมองและลำไส้ต้องทำงานร่วมกันทั้งในหลอดอาหารและกระเพาะอาหาร นอกจากนี้สมองยังมีอิทธิพลต่อการผลิตกรดในกระเพาะอาหาร ส่วนเส้นประสาทของลำไส้ก็ควบคุมให้หลอดอาหารส่งสิ่งต่างๆ ลงสู่กระเพาะในรูปของคลื่นที่ต่อเนื่องกัน ทั้งยังทำให้หลอดอาหารสะอาดด้วยการสั่งให้เรากลืนน้ำลายประมาณ 1000 ครั้งตลอดทั้งวัน

การรักษาอาการกรดไหลย้อนจึงอยู่ที่การพยายามทำให้ระบบประสาททั้ง 2 กลับมาสั่งการได้อย่างถูกต้องอีกครั้ง จากการศึกษาจำนวนมากในอเมริกาทำให้เห็นว่า แต่ละคนควรลองผิดลองถูกเพื่อค้นหาว่าอาหารชนิดไหนส่งผลกระทบต่อเส้นประสาทของเรา แนะนำให้เราหลีกเลี่ยงอาหารที่อาจลดความแข็งแรงของกล้ามเนื้อหูรูดบริเวณปลายหลอดอาหารนั้น

การไม่ดูแลลำไส้อาจส่งผลให้คุณเป็นโรคซึมเศร้า

เมื่อลำไส้เกิดความแปรปรวนการเชื่อมต่อของมันกับสมอง อาจทำให้ชีวิตของเราไม่น่าอภิรมย์ คนที่เป็นโรคลำไส้แปรปรวนมักมีอาการแน่นท้อง มีเสียงโครกครากในท้อง มีโอกาสท้องเสียหรือท้องผูกได้ง่าย ผู้ป่วยโรคนี้มักวิตกกังวลหรือมีแนวโน้มเป็นโรคซึมเศร้ามากกว่า

นักวิจัยเชื่อว่าความเครียดเป็นหนึ่งในสิ่งเร้าที่สำคัญที่สุดที่ทำให้สมองและลำไส้เชื่อมต่อกัน เมื่อสมองรับรู้ว่ามีปัญหาใหญ่เกิดขึ้น โดยธรรมชาติแล้วมันจะอยากแก้ปัญหาที่เกิดขึ้น แต่การแก้ปัญหาต้องใช้พลังงาน มันจึงยืมพลังงานส่วนใหญ่จากลำไส้ ลำไส้จะได้รับข้อมูลเกี่ยวกับสถานการณ์ฉุกเฉินนี้ผ่านเส้นประสาทของระบบซิมพาเทติก และได้รับคำสั่งให้เชื่อฟังสมองในช่วงเวลานี้ มันจึงประหยัดพลังงานในการย่อยอาหารสร้างเนื้อเยื่อบุผิวน้อยลง ลดปริมาณเลือดที่เข้ามาเลี้ยงมัน

อย่างไรก็ตามระบบนี้ไม่ได้ถูกออกแบบมาให้ใช้งานในระยะยาว ถ้าสมองคิดว่ามันอยู่ในสถานการณ์ฉุกเฉินอย่างถาวร มันจะเริ่มหาประโยชน์จากความร่วมมือของลำไส้ เมื่อมาถึงขั้นนี้ลำไส้จะถูกบังคับให้ส่งสัญญาณแสดงความไม่พอใจไปยังสมองเพื่อประกาศว่า จะไม่ยอมถูกเอาเปรียบอีกต่อไป สิ่งเร้าด้านลบนี้ทำให้เกิดอาการอ่อนเพลีย เบื่ออาหาร รู้สึกไม่สบายหรือท้องเสีย ในทำนองเดียวกับที่เราอยากอาเจียนเวลาเจอเรื่องที่กระทบจิตใจ ลำไส้จะตอบสนองด้วยการกำจัดอาหารที่ค้างอยู่ เพื่อประหยัดพลังงานไว้ให้สมองใช้

แบคทีเรียในลำไส้อาจเป็นตัวการที่ทำให้คุณอ้วนง่ายทั้งที่กินน้อย

ลำไส้มีแบคทีเรียที่ทำให้คนคนหนึ่งอ้วนอยู่มากเกินไป แบคทีเรียที่ทำให้อ้วนเหล่านี้ย่อยคาร์โบไฮเดรตได้อย่างมีประสิทธิภาพ ถ้ามันเพิ่มจำนวนจนควบคุมไม่ได้ เราก็จะเจอปัญหา แบคทีเรียอ้วนทำให้ร่างกายได้รับพลังงานทั้งหมดจากอาหาร ทั้งยังมีความสุขที่ได้รับพลังงานเหล่านั้นด้วย แบคทีเรียสามารถผลิตกรดไขมันจำนวนมากจากคาร์โบไฮเดรตย่อยไม่ได้ แบคทีเรียที่ชอบกินผักมักผลิตกรดไขมันให้ลำไส้ ส่วนแบคทีเรียชนิดอื่นจะผลิตกรดไขมันไปเลี้ยงส่วนอื่นๆ ของร่างกาย

กล้วยมีแนวโน้มที่จะทำให้คุณอ้วนน้อยกว่าช็อกโกแลตที่มีจำนวนแคลอรี่เท่ากัน เพราะคาร์โบไฮเดรตจากพืชมักดึงดูดความสนใจแบคทีเรียที่ผลิตกรดไขมันให้กับลูกค้าที่อยู่ใกล้ตับได้มากกว่า ในขณะที่ช็อกโกแลตมักดึงดูดความสนใจของแบคทีเรียที่ผลิตกรดไขมันไปเลี้ยงดูร่างกายทุกส่วน

การวิจัยที่ศึกษาในคนอ้วนแสดงให้เห็นว่าพวกเขามีแบคทีเรียน้อยชนิดกว่าคนทั่วไป และมีแบคทีเรียบางชนิดในปริมาณสูง โดยมักเป็นพวกที่ยอดคาร์โบไฮเดรต อย่างไรก็ตามการที่เราจะอ้วนได้นั้นยังต้องมีเงื่อนไขอีก 2–3 ข้อ คือการติดเชื้อและความอยากอาหาร

เรื่องน่าทึ่งเกี่ยวกับความสะอาดก็คือมันขึ้นอยู่กับความคิดของเราเป็นส่วนใหญ่

ในยุโรปเมื่อ 130 ปีก่อนมีการค้นพบว่าวัณโรคเกิดจากเชื้อแบคทีเรียและมันก็ถูกมองว่าเป็นสิ่งอันตราย การอาบน้ำเพื่อชำระร่างกายเป็นสิทธิพิเศษอย่างหนึ่งสำหรับคนรวยจนถึงช่วงต้นศตวรรษที่ 20 ชื่อโรคต่างๆ ถูกนำเสนอ ข่าวที่น่ากลัวเกี่ยวกับไวรัสไข้หวัดใหญ่ แบคทีเรียที่ดื้อยาปฏิชีวนะแทบทุกชนิด อาหารที่ปนเปื้อนเชื้ออีโคไล

การรักษาความสะอาดและความกลัว ทำให้เราพยายามทำให้ทุกอย่างสะอาดหรือกำจัดเชื้อโรคออกไปให้หมด เมื่อเราทำความสะอาดอย่างบ้าคลั่ง เท่ากับเราเอาทุกอย่างออกไปทั้งแบคทีเรียดีและไม่ดี มีการค้นพบว่า มาตรฐานทางสุขอนามัยของประเทศหนึ่งสูงมากเท่าไหร่ ประเทศนั้นก็ยิ่งพบโรคภูมิแพ้และโรคแพ้ภูมิตัวเองมากขึ้นเท่านั้น

แบคทีเรียมากกว่า 95 เปอร์เซ็นต์ในโลกไม่เป็นอันตรายต่อมนุษย์ และแบคทีเรียจำนวนมากก็มีประโยชน์มหาศาลด้วย น้ำยาฆ่าเชื้อจึงไม่ควรมีไว้ใช้ในครัวเรือนทั่วไป ถ้าพื้นแค่เปื้อนฝุ่น น้ำและน้ำยาทำความสะอาดเล็กน้อยน่าจะเพียงพอแล้ว แค่นี้ก็ลดจำนวนประชากรแบคทีเรียบนพื้นไปได้ถึง 90% ทั้งยังทำให้แบคทีเรียดีที่อยู่บนพื้นมีโอกาสตั้งรกรากอีกครั้ง เป้าหมายของการทำความสะอาด จึงควรเป็นการลดจำนวนแบคทีเรียไม่ใช่การกำจัดให้สิ้นซาก แม้แต่แบคทีเรียที่เป็นอันตรายก็ยังมีประโยชน์กับเราในเวลาที่ระบบภูมิคุ้มกันใช้มันเพื่อฝึกฝนตัวเอง ซาลโมเนลลา 2–3 พันตัวในอ่างล้างจานเป็นโอกาสอันดีที่จะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันได้เห็นโลกกว้างบ้าง มันจะเป็นอันตรายก็ต่อเมื่อมีจำนวนมากเกินไป มันอาจจะเพิ่มจำนวนจนเกินควบคุมเมื่อได้อยู่ในสภาพที่เหมาะสมคืออุ่นชื้น ได้รับการปกป้องรวมถึงมีอาหารให้มันกิน เทคนิค 4 อย่างในการควบคุมมันคือ การเจือจาง การทำให้แห้ง การเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิ และการทำความสะอาด

แบคทีเรียดีทำประโยชน์ให้กับเรา เราจึงควรเลี้ยงดูมันให้ดีเพื่อให้มันแพร่พันธุ์ในลำไส้ใหญ่ให้มากที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ พาสต้าและขนมปังขาวจากโรงงานนั้นไม่เพียงพอ เราจำเป็นต้องได้รับใยอาหารจริงๆ จากผักและผลไม้ด้วย เมื่อแบคทีเรียอยู่รวมกัน ผลงานของมันยิ่งใหญ่กว่าขนาดของมันเป็นอย่างมาก

เราทุกคนล้วนมีประชากรแบคทีเรียอาศัยอยู่ในร่างกาย ส่วนใหญ่อยู่บนชั้นเยื่อและฝึกฝนระบบภูมิคุ้มกันอย่างขยันขันแข็ง คอยปลอบประโลมวิลไล กำจัดสิ่งที่เราไม่ต้องการทั้งยังผลิตวิตามินให้เราด้วย แบคทีเรียตัวอื่นๆ จะอยู่แถวเซลล์ของลำไส้ จะเจาะรูเข้าไปในนั้น หรือไม่ก็ผลิตสารพิษ ถ้าจำนวนของแบคทีเรียดีและไม่ดีอยู่ในระดับสมดุล แบคทีเรียไม่ดีจะทำให้เราแข็งแกร่งขึ้น ในขณะที่แบคทีเรียดีจะดูแลให้เรามีสุขภาพที่แข็งแรง

ขอบคุณเก้าที่ให้ยืมอ่าน เป็นเล่มที่ได้มาแล้วดองนานมาก เพราะชอบเอาไปอ่านก่อนนอน แล้วอ่านไปก็หลับไป 55+